Veggie en vegan alternatieven: hoe gezond zijn ze?
Veggie Burgers en Gezondheid - Interview Evelien Mertens
Vaak eten consumenten meer plantaardige en minder dierlijke producten vanuit gezondheidsoverwegingen. Is elk plantaardig product gezond? Aangespoord door onderzoek van consumentenorganisaties in Nederland en België, werd dit thema veel besproken. Diëtist Evelien Mertens (Erasmushogeschool Brussel en zelfstandig diëtist) is dé geknipte persoon om ons inzicht te geven.
Kan je jezelf kort voorstellen: wie ben je en wat is jouw link met plantaardige voeding?
Ik volgde eerst de richting bewegings- en sportwetenschappen en haalde daarna ook een doctoraat aan de VUB. Nadien studeerde ik nog voedings- en dieetkunde. Mijn doel als diëtist is om door middel van gepersonaliseerd voedingsadvies mensen te begeleiden naar een gezondere levensstijl. Ik volg zelf gedurende een 7-tal jaar een plantaardig voedingspatroon en heb me nog nooit zo energiek gevoeld.
Naast je dagdagelijkse job bouwde je ook een indrukwekkende databank voor plantaardige producten uit, kan je ons daar iets meer over vertellen?
Ik verzamelde van mei tot december 2022 gegevens van derde en vierde generatie vleesalternatieven die bij de warme maaltijd worden gegeten uit alle Belgische supermarkten. Op die manier kwam ik aan een databank van 520 producten: niet enkel burgers, maar ook balletjes, gehakt, schnitzels, etc. Ik verzamelde gegevens over de ingrediënten, de voedingswaarde, de prijs, de Nutri- en Ecoscore, etc. Zogezegde visvervangers werden niet opgenomen in de databank.
Hoe scoren de veggie en vegan producten in onze rekken? En welke methodologie volgde je hiervoor?
Het is belangrijk te vermelden dat er geen vaste methodologie is die door iedereen erkend wordt. Dit is soms verwarrend. Ik gebruikte de methodologie ontwikkeld door de Voedingscel van de Vlaamse Vereniging Kindergeneeskunde, de Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten, de Vlaamse Pediatrische diëtisten alsook Kind en Gezin. Maar Test Aankoop gebruikte voor hun recente onderzoek bijvoorbeeld de strengere criteria uit Nederland.
In mijn onderzoek zijn de criteria als volgt: producten moeten minstens 10 gram eiwitten per 100 gram bevatten, maximaal 10 gram totaal vet en 5 gram verzadigd vet per 100 gram, en maximaal 1,625 gram zout per 100 gram. Is er ijzer of B12 toegevoegd, dan zit er idealiter respectievelijk minstens 0,7 en 0,13 microgram per 100 gram in.
Met die standaarden zien we dat ongeveer één op drie vleesvervangers te weinig eiwit bevat en de helft te veel vet. Gelukkig ligt dat aantal veel lager voor verzadigd vet, dat is minder dan 1 op 10. Ook is iets meer dan één op tien vleesvervangers te zout. Samengevat scoren sommige producten heel goed en is er voor anderen nog ruimte voor verbetering.
In het Test Aankoop onderzoek wordt ook gekeken naar elementen die jij niet meeneemt, bijvoorbeeld de mate van bewerking en additieven. Hoe sta je hier tegenover?
Bewerking hoeft niet noodzakelijk negatief te zijn. Zo blijkt uit studies dat het gebruikte eiwit bijvoorbeeld vaak beter kan worden opgenomen in het lichaam wanneer het geconcentreerder en dus bewerkt is. De additieven die over het algemeen in vleesalternatieven worden toegevoegd, zijn volgens de literatuur niet schadelijk voor onze gezondheid. Er zijn uiteraard uitzonderingen, maar die uitzonderingen komen nauwelijks in de huidige vleesalternatieven voor. Bewerking en het gebruik van additieven hoeft dus niet altijd als negatief beschouwd te worden. Het hangt heel sterk af van de context en het type product.
Welke tips heb je voor producenten van plantaardige producten die willen inzetten op gezondheid?
Idealiter is het product hoog in eiwitten (tarwe-,soja-,schimmel- of erwteneiwit bijvoorbeeld), bevat het een beetje onverzadigd vet, wordt er niet te veel zout aan toegevoegd en wordt er zoveel mogelijk gewerkt met natuurlijke ingrediënten, zoals kruiden en specerijen, bietensap, tomatenpuree,... Het gebruik van methylcellulose kan zelfs nuttig zijn voor de gezondheid. Methylcellulose is een gemodificeerde voedingsvezel van cellulose en is -wanneer het in de juiste hoeveelheden in producten wordt opgenomen- een zeer effectief bindmiddel. Het genereert een stroperige oplossing in het maag-darmkanaal, wat vergelijkbare effecten heeft op het glucosemetabolisme in vergelijking met andere bronnen van voedingsvezels. Een toevoeging van ijzer en vitamine B12 kan zeker interessant zijn. Dit is natuurlijk vanuit diëtisch oogpunt bekeken, maar ik ben zelf geen productontwikkelaar.
Welke tips heb je nog voor consumenten van plantaardige producten die op zoek zijn naar gezonde producten?
Consumenten kijken best vooral naar de criteria van eiwitten, verzadigde vetten en zout in plaats van naar de Nutriscore, omdat de Nutriscore producten zoals falafel meestal een Nutriscore A geeft, terwijl ze de richtlijn van eiwitten niet halen.
Mensen mogen zeker contact opnemen met mij indien ze vragen hebben over de databank. Ze kunnen me bereiken via het e-mailadres evelien.mertens@ehb.be.
